Czy nauka zdalna w czasach COVID-19 jest w ogóle możliwa?
Adrianna Koszowska-Kowalska
Nauka zdalna to nie nowość. Zarówno w Polsce jak i na świecie, znanych jest wiele platform e-learningowych, które wykorzystywane są z powodzeniem.
Zastanówmy się razem kiedy i w jakim kontekście korzystamy z takiej formy nauki. Najczęściej jest to uzupełnienie naszej edukacji. Potrzebujesz dodatkowej wiedzy, więc kupujesz kurs online. Jesteś studentem z małej miejscowości i nie możesz sobie pozwolić na stacjonarne studia w dużym mieście, ale na szczęście coraz więcej uczelni ma w swojej ofercie studia online. Zajęcia realizowane są zdalnie i wymagają niewielu kontaktów face to face – najczęściej z powodu ćwiczeń lub praktyk czy egzaminów. Rozwój technologiczny wyeliminował barierę odległości. Wystarczy, że masz dostęp do internetu i przelejesz odpowiednią kwotę na wskazane w ofercie konto bankowe, aby otrzymać dostęp i rozpocząć naukę.
Dzisiaj, w czasach Covid-19, nauka zdalna przestaje już być alternatywą, a staje się koniecznością, która wymaga dostosowania całego systemu edukacyjnego. Pytanie zatem czy na tym etapie jest ona w ogóle możliwa?
Wyzwania stojące przed nauką zdalną dzieci i młodzieży
1# Dostęp, jakość i bezpieczeństwo infrastruktury
Nowa sytuacja szybko pokazała, żę niestety nie każdy członek polskiej rodziny jest wyposażony w komputer, tablet bądź telefon oraz dostęp do internetu (najlepiej szybkiego łącza), które są niezbędne do nauki zdalnej. Przepisy wprawdzie dają szkołom możliwość wypożyczenia komputerów dla uczniów lub nauczycieli, ale czy szkoły dysponują potrzebną ilością sprzętu?
Co więcej, nie jesteśmy przygotowani na radzenie sobie z ewentualnymi problemami technicznymi związanymi z przeciążeniem lub bezpieczeństwem serwerów gromadzących dane i obsługujących aplikacje e-learningowe. Media wielokrotnie pisały o tzw. “rajdingu”, czyli złośliwym zakłócaniu lekcji prowadzonych przez internet.
2# Możliwości i bezpieczeństwo platform e-learningowych (software)
Obecnie nie ma na rynku ani jednej platformy e-learningowej, która w pełni zaspokaja potrzeby i oczekiwania użytkowników (uczniów, nauczycieli, nadzoru nauczycielskiego i rodziców) oraz spełnia wymogi bezpieczeństwa w sieci.
Budowa kompleksowej platformy e-learningowej to projekt na lata, bo najpierw musimy zmierzyć się z fazą koncepcji, która jest kluczowa, aby powstał dobry produkt końcowy. Dopiero w drugim etapie można programować, a następnie intensywnie testować, aby start użytkowania platformy odbył się bez przykrych niespodzianek.
3# Kompetencje technologiczne nauczycieli i uczniów
Nowa sytuacja pokazała braki związane z umiejętnością obsługi platform edukacyjnych zarówno przez nauczycieli jak i uczniów. Większe wyzwanie stoi jednak przed kadrą uczącą, ponieważ to oni są organizatorami, animatorami i wykonawcami całego procesu nauki zdalnej. Powstała więc nowa potrzeba szkoleń i wsparcia również w tym względzie. Nauczyciele muszą się sami szybko nauczyć, aby przekazać tę wiedzę dalej.
4# Metody i techniki pracy na odległość
Przed włodarzami systemu oświaty stoi duże wyzwanie dostosowania programów oświatowych oraz systemu oceniania i egzaminowania. Nauczyciele muszą poszerzyć swoje kompetencje o metody i techniki prowadzenia zajęć zdalnych, w tym zajęć praktycznych, które są różne w zależności od grup wiekowych, przedmiotów i innych czynników. Obecnie, na zlecenie MEN, Ośrodek Rozwoju Edukacji tworzy bank dobrych rozwiązań w zakresie pracy zdalnej z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej, ale to dopiero początek drogi
5# Bezpieczeństwo i możliwości psychofizyczne uczniów
W przypadku nauczania na odległość mierzymy się z bezpiecznym korzystaniem z urządzeń umożliwiających komunikację elektroniczną. Według regulacji MEN komunikowanych przez platformę edukacyjną https://epodreczniki.pl/, dyrektorzy i nauczyciele powinni równomiernie obciążać ucznia zajęciami w danym dniu i różnicować je w zależności od jego możliwości psychofizycznych.
Uczący zostali również zobowiązani do tego, aby metody i narzędzia kształcenia uwzględniały aktualne zalecenia medyczne – na przykład dotyczące czasu korzystania z urządzeń (komputer, telewizor, telefon), wiek i etap rozwoju uczniów, a także ich sytuację rodzinną. Przepisy są słuszne, ale jak stosować je w praktyce, w trybie pracy na odległość?
6# Zmiana nawyków i motywacja nauczycieli do pracy, a uczniów do nauki
Adaptacja do nowej sytuacji oznacza również zmianę nawyków dydaktycznych. Oczywiście nie jest to działanie jednorazowe, tylko proces, który wymaga wysiłku i wytrwałości. Stosując jednak odpowiednie czynniki poznawcze, emocjonalne i decyzyjne, nauczyciele będą musieli wprowadzić uczniów na ścieżkę intensywnego samokształcenia.
Nauczanie na odległość wraz z wszystkimi swoimi atrybutami technologicznymi i brak regularnych kontaktów face to face rodzi kolejne, niebagatelne wyzwanie, jakim jest motywacja do pracy wśród nauczycieli i do nauki wśród uczniów. Jak zatem motywować, aby nauka zdalna przyniosła efekty?
7# Komfort pracy i nauki z domu
Organizując naukę zdalną trzeba również mieć na uwadze, że każdy dom i rodzina mają swoje indywidualne ograniczenia. Brak miejsca lub odpowiedniego sprzętu do nauki to tylko jedne z nich, ale wewnętrzne sytuacje rodzinne są zwykle o wiele bardziej skomplikowane. Pytanie więc jak organizować naukę na odległość, aby fizycznie była możliwa i zapewniała odpowiedni komfort zarówno nauczycielom jak i uczniom.
Dostępne opcje oprogramowania do nauki zdalnej
Żaden z używanych obecnie systemów nie jest dedykowany do zdalnej nauki na masową skalę i nie zaspokaja nawet podstawowych oczekiwań.
- LIBRUS Synergia – system nie jest platformą e-learningową, a jedynie dziennikiem elektronicznym z funkcją komunikacji
- Pakiet Office 365A1 i platforma komunikacyjna Teams firmy Microsoft – udostępniona szkołom i na bieżąco udoskonalana, aby wspierać prowadzenie lekcji online.
- Różnego rodzaju platformy i komunikatory, które ułatwiają głównie komunikację online (Google Classroom i G suite, SeeSaw, Edpuzzle, Nearpod i inne).
Mając na uwadze wszystkie wyzwania, z którymi mierzy się obecna oświata, platforma e-learningowa, aby w pełni wspierać proces nauki na odległość, powinna być bardzo kompleksowa.
Czy jest zatem szansa na szybkie powstanie takiego rozwiązania? Na pewno nie. Mamy rodzime doświadczenie z budowaniem złożonych systemów, chociażby dla instytucji takich jak ZUS. Prace trwały latami, a kolejne odsłony oprogramowania pokazywały, że poprawki i zmiany nadal są potrzebne.
Trzeba zatem uzbroić się w cierpliwość i realizować zadanie etapami, przeznaczając na to odpowiednią ilość czasu. Dobrze przemyślane założenia, nie tylko pod względem funkcjonalnym, ale przede wszystkim pod względem doświadczeń użytkowników, na pewno zaowocują.
Podsumowanie
Pandemia koronawirusa wybuchła nagle i wszystkich nas zaskoczyła. Trudno było przewidzieć jak się potoczy i jakie skutki wywoła. Teraz już wiemy, że jednym z wyzwań jest nauka zdalna dzieci i młodzieży.
Zmierzenie się z tą koniecznością nie jest łatwe i chociaż nie jesteśmy jeszcze w pełni przygotowani, to ostatnie pół roku pokazało nam jasno jakie wyzwania musimy pokonać – zmiany w przepisach, infrastrukturze, oprogramowaniu, kompetencjach i mentalności.
Czego potrzebujemy?
Czasu i pełnego zaangażowania wszystkich interesariuszy oraz wsparcia instytucji państwowych i prywatnego biznesu.
Źródła:
- https://www.gov.pl/web/edukacja/ksztalcenie-na-odleglosc–nowe-regulacje-prawne
- https://epodreczniki.pl/a/ksztalcenie-na-odleglosc—poradnik-dla-szkol/DoZ5oHTYD
- https://edukacja.dziennik.pl/aktualnosci/artykuly/7745314,rodzice-zdalna-edukacja-szkola-online-men-program-koronawirus-covid-19.html
- https://uwolnijnauke.pl/archiwa/3374
